AFSLAG IN DIE VAGEVUUR?

- Martin Luther se aanval teen die onbybelse sisteem van aflate word ‘n kernmoment van die Protestantse Reformasie.

Vanaf 1516 het Luther reeds van die Schlosskirche in Wittenberg se preekstoel die gevare van die aflaatstelsel begin uitwys. Volgens hom het dit mense aangemoedig om te sondig en hulle weggehou van ‘n ware kennis van God. Dit was ‘n baie dapper standpunt van Luther, want die universiteit waaraan hy verbonde was het befondsing ontvang van die Sclosskirche uit aflate gekoppel aan die enorme relikwieë versameling van die kerk. Frederik die Keurvors van Sakse het hom beywer vir die uitbreiding van die kerk en universiteit se versameling relikwieë. Die kerk het toestemming van die pous gekry vir die reg van volkome kwytskelding van sonde aan diegene wat die relikwieë sou besigtig en die voorgeskrewe fooi sou betaal! Die 1 ste November, All Saints day was die dag van die proklamasie.

Die kerk in Wittenberg het alreeds in 1509 ‘n verstommende versameling van 5 005 stukke relikwieë gehad waarvan die besigtiging ‘n mens se tyd in die vagevuur met 1 443 jaar kon verminder! (Die vagevuur is die plek van pyniging waarheen gestorwe Katolieke volgens die kerk se lering gegaan het om eers boetedoening vir hulle sondes te doen voordat hulle in die hemel toegelaat sou word) Teen 1518 het die getal relikwieë aangegroei tot 17 443 stukke. Dit het na bewering ingesluit ‘n sluier waarop daar bloedspatsels van Jesus was, ‘n takkie van Moses se brandende bos en ‘n stukkie brood van die laaste Avondmaal. Dat mense deur sulke bedrog mislei kon word gaan mens se verstand te bonatuurlik te bowe, maar as mens sien watter snert mense vandag nog glo, moet ons seker nie te haastig wees met ons kritiek nie...

Net ietsie meer oor die aflaatstelsel. Dis gebou op die Roomse idee van goeie werke en oortollige goeie werke. Volgens die Roomse kerk het Christus, Maria en die heiliges sonder sonde geleef. Hulle goeie werke word as ‘n skat in die hemel bewaar. Die gewone Christen se goeie werke is nie so baie nie en eindig gevolglik met meer sonde as goeie werke en daarvoor moes die sondaar in die vagevuur (purgatory) gestraf word voordat hy gereed sou wees om in die hemel toegelaat te word. Deur aflate te koop en deur die mis te sê kon vriende en familie hulle geliefdes se tyd in die vagevuur verkort! Net deur pouslike goedkeuring kon die meriete van Christus en die heiliges oorgedra word aan lewendes en dooies. Hierdie konsep het klaarblyklik in die tyd van die Kruistogte ontstaan. Onnodig om te sê dat die Roomse kerk hierin ‘n reuse geleentheid gesien het om geld te maak uit bygelowige mense wat die Skrif nie geken het nie!

Luther wat op hierdie stadium reeds tydens sy sogenaamde Turmerlebnis die ware evangelie ontdek het, kon nie meer stilbly oor die aflaatstelsel nie. Hy het sy tyd om op te tree, baie goed gekies. Johannes Tetzel, ‘n uitstekende smous en Dominikaanse monnik was besig met ‘n groot veldtog om aflaatbriewe in Duitsland te verkoop en was nou net oorkant die rivier naby Wittenberg. Hy was baie suksesvol met sy gladde mond en het die mense verseker : “Wenn das Geld im Kasten klingt, die Seele aus dem Feuer springt” *

As mens besef wat die regte rede agter die entoesiastiese verkoop van die aflate was, laat dit jou met nog groter weersin in die skrikwekkende toestand van die kerk van destyds en nog groter bewondering vir Luther se mannemoed.

Albert van Brandenburg, ‘n edelman uit die ambisieuse Hohenzollern familie moes ‘n klomp geld uithaal om die aartsbiskop van Mainz te word! Ja, kerklike ampte is verkoop! Hiervoor het hy geld by die Fuggers, die ryk bankierfamilie van Augsburg geleen. Pous Leo X het hierin ‘n geleentheid vir groot geldmaak gesien om sy bouwerk van die St. Peters Basilika in Rome te befonds. Aangesien Albert op die ouderdom van 23 te jonk was om een bisdom te beklee, maar nou oor twee bisdomme was, het die pous 12 000 dukate geëis in plaas van die gebruiklike 10 000. Die verkoop van aflate sou die nodige geld kon genereer. Daar is ooreengekom dat die wins uit die verkope van die aflate om die helfte gedeel sou word tussen Albert en die pous. Met hierdie agtergrond kan mens nou beter verstaan waarom Luther party mense so bitterlik omgekrap het...

Op die vooraand van All Saints Day, op 31 Oktober 1517 het Luther 95 stellings teen die deur van die kerk in Wittenberg vasgekap. (Oor die presiese datum van hierdie gebeurtenis is daar nie altyd heeltemal duidelikheid nie.)** Dit was nie maar net ‘n oppervlakkige protes teen uitbuiting nie, maar ‘n aanval op die fondasies waarop hierdie bedenklike praktyk berus het. Hierin het hy onder andere gesê : “Die ware skat van die kerk is die mees heilige evangelie van die heerlikheid en die genade van God.” (62) Hy het ook die ware aard van die aflate ontbloot toe hy gesê het : “Die skatte van aflate is nette wat nou hengel vir die rykdom van mense” (66) Luther het ook ‘n bytende aanval op die pous se motiewe geloods. “ Waarom maak die pous nie die vagevuur leeg ter wille van heilige liefde nie as hy ‘n onbeperkte aantal verlos ter wille van blote geld vir ‘n basilika of vir sulke nietige redes?” (82) Luther se siniese aanval is baie duidelik, as die pous mos inderdaad die mag het om mense uit die vagevuur te verlos soos hy beweer, hoekom dit dan nie volledig doen op grond van die liefde nie, waarom probeer hy dan geld daaruit maak?

Dis duidelik, Luther het nou ‘n bom laat bars wat hom op ‘n pad van konfrontasie met die Roomse kerk geplaas het en die vonk was wat die Reformasie uiteindelik al sterker sou laat brand. Volgende jaar sal dit presies 500 jaar wees sedert hierdie gebeurtenis en het ons rede om fees te vier, maar ook weer te besin of ons vandag nou by die suiwer evangelie hou en nie ook maar stelselmatig in onskriftuurlike praktyke verval het nie.

*As die geld in die kassie klingel, spring die siel uit die vuur!

**Professor Reinhard Schwarz : Dass Luthers Thesen in Wittenberg angeschlagen wurden, ist gar nicht zu bezweifeln. Ob am 31. Oktober oder einige Tage später, ist nicht so wichtig. Viel wichtiger sind zwei andere Tatsachen.

Erstens: Am 31. Oktober 1517 hat Luther einen Brief an den Kirchenfürsten Kardinal Albrecht, Erzbischof von Magdeburg und Mainz, geschrieben. Er trug in Deutschland die Hauptverantwortung für die damals laufende Ablasskampagne. Dieser Brief ist sogar im Original erhalten. Ohne Scheu vor bischöflicher Autorität, die sich hinter der angeblichen apostolischen Sukzession der Bischöfe verschanzen konnte, fordert Luther in diesem Brief, dem er ein Druckexemplar seiner 95 Thesen beilegte, den Kirchenfürsten auf, in pastoraler Verantwortung für die Gläubigen mit dieser Ablassgeschichte schleunigst Schluss zu machen.

Das Datum dieses ungewöhnlichen Briefes gibt uns noch eindrücklicher als ein Wittenberger Thesenanschlag Anlass, den 31. Oktober als Reformationsgedenktag zu begehen.

Zweitens: Die 95 Thesen wurden schnell in Deutschland bekannt, weil sie Luther auch an auswärtige Universitätskollegen verschickt hat. Was die Zeitgenossen aufmerken ließ, war der Inhalt der Thesen. Der Inhalt hat bis heute nicht an Aktualität verloren.

Denn Luther kritisierte nicht nur jenen Ablass gegen Geldalmosen. Seine Kritik richtete sich letztlich gegen jede Art von Ablass, auch gegen die Formen, die noch heute in der römisch-katholischen Kirche mit päpstlichem Segen praktiziert werden, so zum Beispiel im Jahr 2000, als das sogenannte Römische Jubeljahr gefeiert wurde, oder wie im Jahr 2005 beim Kölner Weltjugendtag. Kirchlich registrierbare fromme Teilnahme an diesen Feierlichkeiten war Voraussetzung für den Empfang des Ablasses, und das heißt für den Empfang einer religiösen, kirchlich verbürgten Entlastung von Gottes zeitlichen Sündenstrafen, von denen der Gläubige sich zu diesem Zeitpunkt belastet fühlte.

Nach reformatorischem Verständnis jedoch wird dem Glaubenden durch das Evangelium ohne jede Vorleistung uneingeschränkte Vergebung zuteil. Er erfährt Versöhnung mit Gott.